Lijstprijs
De eerste stap die wij zetten om ons goedgekeurde geneesmiddel op de markt te brengen, is het bepalen van de ‘lijstprijs’, een soort adviesprijs. Bij het bepalen van de lijstprijs is ons uitgangspunt om geneesmiddelen en vaccins zo snel mogelijk bij de patiënt te krijgen tegen een eerlijke vergoeding. Daarbij gaan we uit van drie belangrijke factoren: de waarde van het geneesmiddel voor patiënten en de maatschappij, een passende prikkel tot innovatie en betaalbare toegankelijkheid in zoveel mogelijk landen in de wereld.

De toegevoegde waarde van geneesmiddelen
Onze geneesmiddelen moeten van toegevoegde waarde zijn voor patiënten, het zorgsysteem en de maatschappij. Bij het bepalen van de waarde van onze geneesmiddelen, kijken we in de eerste plaats naar de mate waarin het geneesmiddel de gezondheid en/of het welzijn van patiënten kan verbeteren in vergelijking met bestaande behandelingen. 

Hierbij kijken we niet alleen naar andere geneesmiddelen, maar ook naar het verminderen van de hoeveelheid operaties, ziekenhuisopnames of langdurige zorg. Tenslotte houden we rekening met de meerwaarde voor de maatschappij, bijvoorbeeld wanneer patiënten als gevolg van het gebruik van ons geneesmiddel hun werk kunnen hervatten en weer deel kunnen nemen aan de samenleving. 

Wij werken continu aan manieren om de toegevoegde waarde van onze geneesmiddelen beter in kaart te brengen en te verhogen. Dit doen we bijvoorbeeld aan de hand van resultaten uit de praktijk. Lees hier meer over in hoofdstuk 8, ‘Werken aan de zorg van de toekomst’.

Het komt voor dat een overheid van mening is dat de door ons vastgestelde lijstprijs te hoog is voor de waarde die het geneesmiddel biedt. Daar gaan we altijd over in gesprek. Ons doel is om ervoor te zorgen dat onze geneesmiddelen beschikbaar komen voor de patiënten die ze nodig hebben.

Om een nieuw geneesmiddel op de markt te brengen, moeten op verschillende niveaus afspraken worden gemaakt: met verzekeraars, met ziekenhuizen/zorginstellingen en met het ministerie van VWS en daarnaast soms met andere partijen in het systeem zoals groothandels. Welke stappen er precies doorlopen moeten worden hangt onder andere af van hoe uniek het geneesmiddel is, hoe groot de groep patiënten zal zijn die het gaat gebruiken en wat de prijs van het geneesmiddel is.

De sluisprocedure

Voor ieder geneesmiddel geldt dat er getoetst wordt wat de impact op het zorgbudget is. Voor ‘dure geneesmiddelen’ conform de definitie van het ministerie van VWS geldt een extra onderhandelingsstap, de zogenaamde sluisprocedure. In de regel geldt dat bij een totale budget impact van minimaal €40 miljoen per jaar, of bij een budget van meer dan €50.000 per patiënt per jaar met een totale budgetimpact van ten minste €10 miljoen per jaar, een geneesmiddel in ‘de sluis’ wordt geplaatst. 

De eerste stap in de sluisprocedure is een (economische) kosteneffectiviteitsanalyse door het ZorgInstituut Nederland (ZIN). Ons lokale team van specialisten voorziet ZIN van de informatie die het instituut nodig heeft om deze analyse te maken. Als het ZIN tot het oordeel komt dat ons nieuwe geneesmiddel (nog) niet kosteneffectief is, gaat het ministerie in onderhandeling met Janssen. 

Effectieve beschikbaarheid

Een sluisprocedure, inclusief het afsluiten van een financiële overeenkomst, duurt in Nederland inmiddels gemiddeld 380 dagen.⁵ Tijdens deze beoordelings- en onderhandelingsprocedure hebben patiënten geen toegang tot het nieuwe geneesmiddel. Bovendien duurt het in de praktijk vaak lang voordat patiënten toegang krijgen tot het middel nadat officieel is besloten het te vergoeden.⁶ Dit komt onder andere door barrières zoals gelimiteerde budgetten van ziekenhuizen en de trage opname van nieuwe geneesmiddelen in behandelrichtlijnen. Door dit soort barrières loopt Nederland sterk achter op andere Europese landen op het gebied van de effectieve beschikbaar van nieuwe geneesmiddelen. Door alle betrokken partijen tijdig van relevante informatie te voorzien, zet Janssen zich in om deze beschikbaarheid te verbeteren. 

Vertrouwelijkheid

Hoewel er soms kritiek is op de vertrouwelijkheid van prijsafspraken, is deze vertrouwelijkheid een belangrijk uitgangspunt voor een goedwerkende vrije markt. De vertrouwelijkheid van de prijsonderhandelingen zorgen voor een gelijke uitgangspositie en komen uiteindelijk ten gunste aan patiënten in verschillende landen. Deze vertrouwelijkheid geeft namelijk de flexibiliteit om rekening te houden met de specifieke omstandigheden in verschillende landen, zoals het welvaartsniveau van het land en de organisatie van de gezondheidszorg.

Afspraken met zorgverzekeraars en ziekenhuizen

Als een geneesmiddel niet in de sluis is geplaatst of na onderhandeling over de nettoprijs uit de sluis is, betekent dat nog niet dat patiënten direct toegang hebben. Ziekenhuizen en zorgverzekeraars moeten vaak nog afspraken maken over in welke ziekenhuizen het geneesmiddel beschikbaar komt en hoe dat gefinancierd wordt. Hierbij is ook van belang welke plaats het nieuwe geneesmiddel heeft in de behandeling naast de bestaande geneesmiddelen. Leidend hiervoor zijn de behandelrichtlijnen van de beroepsverenigingen van de medisch specialisten.

Onze medische afdeling voorziet deze beroepsverenigingen daarom van alle relevante en actuele wetenschappelijke informatie over onze nieuwe geneesmiddelen. Ook informeren wij verzekeraars en ziekenhuizen tijdig zodat ze in de jaarlijkse budgetonderhandelingen rekening kunnen houden met nieuwe geneesmiddelen en proberen wij ze tegemoet te komen met speciale betalingsovereenkomsten, zogenaamde Managed Entry Agreements. Deze overeenkomsten zijn erop gericht om te zorgen dat patiënten toegang hebben tot de geneesmiddelen onder de best mogelijke voorwaarden voor alle betrokken partijen.

Wij zijn ons bewust van de maatschappelijke discussie die speelt rondom de prijs van geneesmiddelen. Janssen heeft als farmaceutisch bedrijf een verantwoordelijkheid om bij te dragen aan duurzaam betaalbare gezondheidszorg. De ontwikkeling van nieuwe vergoedingsmodellen op basis van gezondheidsuitkomsten is voor ons daarom een belangrijk speerpunt: we verwachten dat de introductie hiervan een positieve bijdrage zal leveren aan de kosteneffectiviteit van de zorg. 

We zien nu namelijk dat de nieuwe, vaak kostbaardere behandelingen laat in het behandelproces worden gegeven om kosten te drukken: niet altijd de plek waar deze behandelingen het grootste potentieel voor de patiënt hebben. Dit is niet langer nodig wanneer we behandelingen alleen bekostigen als ze daadwerkelijk bijdragen aan de gezondheid van patiënten. Een vergoedingsmodel op basis van gezondheidsuitkomsten in de praktijk neemt het risico op het vergoeden van behandelingen die niet aanslaan weg. Tegelijkertijd stimuleert het dat de beste behandelingen vroeg in het behandelproces worden gegeven en voorkomt het daarmee onnodige vervolgbehandelingen of behandeling van neveneffecten van minder effectieve behandelingen. 

In vergoedingsmodellen op basis van gezondheidsuitkomsten is het belangrijk om data uit de praktijk te verzamelen, lees hier meer over in het volgende hoofdstuk: ‘Werken aan de zorg van de toekomst’.